mensen lezen samen een tekst

Nationaal Programma Onderwijs (NPO): tussen de regels door lezen

De insteek van onze vierde blog was vooral om in te gaan op het net gepubliceerd stappenplan voor het Nationaal Programma Onderwijs NPO. Wat levert dat op aan inzichten voor de schoolscans? Maar zoals het al eerder is gegaan in de afgelopen weken, ontdekten we weer een ander document op de website van OCW. Een “Q&A met veelgestelde vragen over het NPO”. En in het kielzog van het bericht van de Algemene Rekenkamer (zie ons derde blog) volgden veel berichten over (het ontbreken van) inspraak van leerkrachten bij inzet van extra onderwijsgeld (Aob, AD, Voion). Naast flinke scepsis bij het hele NPO in diverse kranten, waaronder Het Financiële Dagblad, presenteerde OCW op woensdag 14 april ook nog De Staat van het Onderwijs 2021.

In deze rumoerige periode waar scholen niet of nauwelijks de kans hebben om op adem te komen en om optimaal te kunnen focussen op hun kerntaak, proberen wij weer met deze blog wat overzicht, rust en pragmatisme te geven aan onze lezers. Ook bouwde Karin een mooi Miro bord met alle bronnen rondom het NPO.

De schoolscan  

We beginnen met de schoolscan. We haalden wel de volgende punten uit het stappenplan en de Q&A:

  • Er zijn stappenplannen gemaakt in 3 verschillende varianten (PO, VO en SO). Hier staat vrij gedetailleerd beschreven welke stappen je zou kunnen ondernemen om tot een scan te komen.
  • Nee, het is niet verplicht om deze te gebruiken. Het is een hulpmiddel. Heb je al iets binnen je eigen kwaliteitszorgsysteem en volgsysteem? Gebruik dat vooral en deel kennis met de rest van het onderwijsveld.
  • Je moet de schoolscan een paar jaar bijhouden (en met name inbedden in je reguliere proces). De kennisinfrastructuur (inhoudelijk konden we daar nauwelijks informatie over vinden) op landelijk niveau wordt verder verbeterd. Het lijkt ons dat dit onderdeel staat of valt met het aanleveren van de gegevens door scholen. Wisselwerking dus. Wie er deelneemt aan de kennisinfrastructuur is een vraag die we moeten gaan stellen aan OCW. We kunnen ons voorstellen dat ze hier refereren aan de eerder genoemde Kenniscommunity.
  • Er is geen format! Deze informatie is nu zwart-wit bevestigd. Er is dus geen reden om onnodig geld uit te geven voor extra modules in het LVS, of instanties te betalen die het format van de schoolscan aanbieden. Als we het toch hebben over slim en duurzaam je middelen besteden, dan is dit wel een goed voorbeeld.
  • De scan (en straks ook het plan) hoeft NIET te worden opgestuurd naar OCW/DUO/Inspectie. Wel is het zo dat je als school/bestuur eraan moet denken om de (G)MR tijdig (nu agenderen, zouden wij aanraden) aan te haken. Ook wordt er verwacht van scholen dat gemeentes worden geïnformeerd.

Verantwoording

  • Aan het begin van schooljaar 21/22 zal het ministerie van OCW de volgende vragen stellen aan scholen:
    • Is er een schoolscan en een daarop gebaseerd schoolplan gemaakt?
    • Heeft dat plan instemming van de MR?
    • Wat is er in hoofdlijnen uit de scan gekomen en welke maatregelen zijn gekozen?
  • OCW geeft aan om het opstellen van het schoolplan/programma zoveel mogelijk in de “normale” planningscyclus mee te laten lopen. In ons tweede blog hebben we daar al het nodige over geschreven. Goed nieuws, het bevestigt wel wat we al dachten.

Hoe weet de overheid (of de school) of de maatregelen effect hebben?

  • Als het goed is; volg de leerlingen nu ook al. Als je schoolscan inzet als nulmeting kun je de ontwikkeling en vooruitgang door de tijd volgen.
  • De Inspectie zal vanuit haar stelseltaak aanvullend onderzoek doen.
  • Er komt vanuit OCW een jaarlijkse resultatenmonitor die een landelijk beeld geeft van de (ingelopen) vertragingen, onderwijsresultaten en schoolloopbanen.
  • De overheid monitort welke maatregelen worden ingezet en hoe de uitvoering verloopt.
  • De overheid onderzoekt de effectiviteit van een aantal maatregelen (welke is nu nog onbekend) op het inlopen van de vertragingen.
  • Elk half jaar worden de resultaten in een voortgangsrapportage aan de Tweede Kamer aangeboden.

Helpt geld?

Eén van de belangrijkste punten ontbreekt volgens ons inzicht. Een onderdeel gebaseerd op onderzoek van Annemarie Neeleman wat al eerder genoemd is in dit FD-artikel van 28 februari: €8,5 mdr steun voor onderwijs geen garantie voor succes,:

‘Veel scholen vergeten “stelselmatig” om bij de start van een nieuw initiatief duidelijke doelen af te spreken…..Daardoor is het lastig om aan het einde iets te zeggen over effectiviteit.’

Het is wederom duidelijk pijnlijk dat de doelen op overheidsniveau meestal op een hoger abstractieniveau liggen dan de concrete doelen in de scholen. Scholen moeten “leren” doorvertalen naar hun eigen context en situatie…nu meer dan ooit.

Kunnen scholen zelf beslissen wat te doen met het geld?

Een gesloten vraag, en het antwoord is NEE.

De begrenzing zit hier in de “menukaart”. Omdat deze nog niet bekend is en naar verwachting pas eind april beschikbaar komt, spiekten wij al wel op de EEF, en lieten we ons alvast inspireren door het artikel over Professionaliseren in PO Management van april 2021. Het is dus nog niet helemaal helder wat het speelveld is, maar volgens OCW kunnen veel interventies aansluiten bij de situatie op je eigen school en gebaseerd zijn op de eigen probleemanalyse van de school. Dat geeft hoop, maar daar kun je pas echt wat van vinden als de menukaart bekend is; wij wachten vol spanning af..

Scholen moeten in een plan aangeven wat zij willen inzetten (en hoe dat bijdraagt aan het inlopen van de vertraging), de MR heeft instemmingsrecht en verantwoording moet in het Jaarverslag.

Mogen er van het geld extra mensen worden aangenomen?

Ja, als het gerelateerd is aan het terugdringen van vertraging/achterstand gerelateerd aan Covid-19. Omdat het gaat over een tijdspanne van 2,5 jaar vereist dat wat extra lef bij scholen en besturen. Onze tip: kijk vooral ook naar je personeelsbestand over 2,5 jaar. Welke vaardigheden en kwaliteiten hebben jullie nodig en hoe bouw je dat op in de komende jaren? Daarbij is het wel zo dat je dit moet aandurven, omdat er vanuit de overheid geen enkel inzicht is gegeven in financiering na deze periode van 2,5 jaar.

Kan een school het geld weigeren?

We lezen hier dat een deel van het geld subsidiegeld is. Je bent vrij als school om die niet aan te vragen. Een deel van het geld gaat via de lumpsum, die kun je niet weigeren. Maar het staat je vrij om deze over te dragen aan scholen die het goed kunnen gebruiken. Je mag het ook terugstorten. Wij raden sterk aan dit ook met de (G)MR te bespreken, mocht je zulke plannen hebben.

Wat als ik geen scan/plan maak?

De overheid gaat ervan uit dat de scholen “gemotiveerd zijn om de vertraging van hun leerlingen goed in beeld te krijgen” en daarbij samen met het bestuur passende maatregelen gaan kiezen en die in het schoolprogramma gaan verwerken.

Voor aankomend schooljaar is er geen (financiële) prikkel. Op basis van de resultaten die geboekt worden ten aanzien van het inlopen van vertraging, kan dit volgend jaar mogelijk invloed hebben op de verdeling van de middelen.

Binnen de school/het bestuur: Er is nog een (G)MR en een RvT. We mogen toch hopen dat die zich gaan roeren op het moment dat er niet iets aanvullends op de reguliere plancyclus en -verantwoording wordt gedaan. Daarvoor zijn de bedragen te groot en het vraagstuk te bekend en “beladen”.

Waarom nu al zoveel geld terwijl we de vertragingen nog niet goed in beeld hebben?

Wat er nu bekend is, is dat er vertragingen zijn. Je wil dus ook snel aan de slag kunnen; dan is het fijn dat je alvast financiële armslag hebt. Door het einde van de termijn (in dit geval demissionair), en ook nog eens een coronacrisis, is het net even wat makkelijker om als ministers met dit soort enorme bedragen op de proppen te komen. Dat is de politieke werkelijkheid waar je mee te maken hebt, namelijk dat er een nieuw kabinet aankomt. De kunst is om de aankomende 2,5 jaar voor het voetlicht te krijgen waarom een aantal zaken structureel gefinancierd moeten worden, dit uiteraard onderbouwd met feiten. Een krantenkop als “Extra lerarengeld is niet op de juiste plek beland” (AD 13 april 2021) helpt daar volgens ons niet bij.

Hoe komt de menukaart eruit te zien?

  • Géén specifieke aanbieders van aanpakken of programma’s.
  • Hoofdkeuze/keuzehulp (op welk type maatregelen wil je je als school richten, kijkend naar je scan).
  • Een lijst met effectieve (bewezen dan wel aannemelijk bewezen) interventies (er wordt dankbaar gebruik gemaakt van de EEF, wel een Britse context!). Wat kost het, wat is de te verwachten impact en onder welke voorwaarden?
  • Praktische handvatten voor het inzetten van een interventie in de context van je school.
  • Beschikbaar: eind april.

Wat weten we nu meer ten opzichte van het vorige blog?

Al met al, weer een grote hoeveelheid aan documenten met weinig echt nieuwe informatie. Tussen de regels door lezen is dan dus ook de titel van deze blog geworden, omdat wij ervan overtuigd zijn dat hoe meer informatie er komt van het ministerie, hoe meer het er op lijkt dat scholen vooral moeten door gaan met wat ze al doen; en met name door moeten gaan met de ontwikkeling van hun leerlingen centraal te zetten.

We hoorden en zagen deze dagen veel opmerkingen als: de brieven en documenten zijn “vaag” en “leeg”. Daar zijn wij het niet helemaal mee eens, wij denken echt dat nu het moment is voor de scholen en besturen om zelf de keuze te maken en niet te gaan wachten op mogelijke extra informatie. Ons advies als afsluiting van deze blog: Ga met name binnen jouw school en bestuur in overleg met elkaar en wacht niet. Gewoon aan de slag, want uiteindelijk weet niemand beter dan jullie hoe het moet en waarom het zo moet. Dat er hier en daar geoptimaliseerd moet worden en dat er uiteraard nog steeds structurele problemen zijn, zoals het lerarentekort, ontkennen wij zeker niet. En we bieden graag onze hulp aan om mee te denken, neem vrijblijvend contact met ons op.

Karin van Ginkel – 06-39308091 info@karinvanginkeladvies.nl
Laura Walter-Goudsmit – 06-54795855 laurawalter-goudsmit@edutrainers.com

Tot de volgende blog.
Karin en Laura